Kanal için ikili geçiş formülü

Son günlerde Montrö Boğazlar Sözleşmesi ve Karadeniz’deki gerginlikle yeniden tartışma konusu olan Kanal İstanbul ile ilgili, ikili geçiş formülü gündemde. Kanal İstanbul Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporunda, “Kanal İstanbul’un, Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nde ticaret gemisi olarak tanımlanan gemilerin geçişlerine açık tutulması, savaş gemisi geçişlerinin 81 yıldır uygulandığı şekliyle boğazlar yoluyla yapılmasının en uygun hal tarzı olacağı değerlendirilmektedir” ifadelerine yer verildi.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nca hazırlatılan ve geçtiğimiz Ocak ayında onaylanan bin 600 sayfayı aşkın kanal İstanbul ÇED raporunda, Türkiye’nin, Montrö Sözleşmesi’nin ruhuna zarar vermeden Kanal İstanbul geçişlerini dilediği gibi düzenleyebileceği belirtilerek, savaş gemilerinin durumuna da değinildi.

Raporda, savaş gemilerinin Kanal İstanbul’dan geçirilmesi durumuna ilişkin de bir öneri yer aldı. Bu çerçevede, gemilerde sınıf, tonaj ve süre sınırlamasına yönelik kayıtlara Kanal İstanbul yoluyla Karadeniz’e giriş çıkış yapan savaş gemilerinin de dahil edilmesi gerektiği vurgulandı. Boğazların “Doğal su yolu” özelliği ile insan yapımı olan kanallardan ayrıldığına dikkat çekilen raporda, kanallardan geçişlerin, aksine bir uluslararası düzenleme yoksa, özel hukuksal rejimler çerçevesinde ve kanala egemen olan devletin yetkilerine herhangi bir sınırlama getirmeden yapılabildiği vurgulandı.

Raporda, “Kanal İstanbul üzerinde Türkiye’nin yasama, yürütme ve yargı yetkileri tam olup, Kanal İstanbul geçişlerinin Türk Ulusal Hukukuna göre düzenleneceği konusunda bir tereddüt yoktur” denildi. Raporda Danimarka ve Cebelitarık Boğazı örnekleri verildi. Hukuki statüleri özel sözleşmelerle belirlenmiş boğazlardan geçiş kendi özel statülerine tabidir” tespitinde bulunuldu.